00:01 h. jueves, 28 de marzo de 2024

FOTOXORNALISMO

Vari Caramés: "Son un fotoxornalista que envía imaxes para seguir soñando"

Agencias/Xornal.com  |  27 de abril de 2010 (21:50 h.)
Fronte ao \"tsunami dixital\" e as présas, propón a fotografía coma xoguete para esculcar a realidade

Aos quince anos a Vari Caramés (Ferrol, 1953) o seu pai regaloulle a primeira cámara para que lle fotografase os cadros e pezas de ferro forxado. Con ela experimentou sobre a base do sistema ensaio-erro e descubriu o “efecto no defecto”, esa imperfección técnica da imaxe coa que leva tres décadas construíndo un mundo de ensoñacións. Territorios cheos de desenfoques e movementos nos que a ollada se enchoupa de sensacións evanescentes. Asegura que se move nos territorios entre a pintura e a fotografía, que vai cara á abstracción e que as súas imaxes xorden coma un bo tema de John Coltrane: á procura de algo que é descoñecido. O jazz vai alén dunha simple analoxía para Caramés. É unha segunda pel. E ás veces dálle pulo á súa obra. No seu estudio da rúa Nova da Coruña soaba precisamente My favorite things cando a galerista Rocío Santa Cruz o visitou hai uns meses. Ese tema deulle título á súa última exposición en Barcelona. Un percorrido en clave de re, asegura coa cámara pendurada do pescozo: repouso, reencontro, rescate... Láiase de que está cheo dese mundo recalcitrante que trazan os medios e que por iso ás veces se sente coma o fotoxornalista do seu propio periódico. Un fotoxornalista que envía fotografías “para soñar e seguir aboiando”. Agora parte dese mundo interior viaxa cara a Corea. Caramés exporá xunto con outros dez fotógrafos españois convidados –entre eles Chema Madoz, Juan Manuel Castro Prieto ou Valentín Vallhonrat– no Seoul Photo 2010. Outro fito internacional máis para o fotógrafo galego, que xa expuxo en Dinamarca, Australia ou Arxentina.
 
Que foi My favorite things? Unha parada no camiño para lembrar, para facer inventario fotográfico?
Foi unha exposición entrañábel, entrañábel tamén porque ía ás entrañas. E porque foi unha especie de sacrificio ter que abrir esa caixiña de galletas, ese pequeno tesouro que son as fotos que están gardadas en caixas, en sobres, e recuperar esas pezas que vas conservando. Levei fotos tiradas nos anos oitenta e noventa que forman unha parte moi importante da miña traxectoria e que amais son pezas valiosas porque se positivaron en papeis que hoxe xa non existen. O tsunami dixital arrasou con todo. Había moitos tesouros nesa caixa, todo un gabinete de curiosidades, copias vintage ás que o tempo lles vai dando o seu valor.
 
E como se ve Vari Caramés cando remexe nas copias de hai trinta anos?
Véxome coma unha persoa que leva media vida gastando os ollos, pero que é consciente de que este é un traballo de corredor de fondo. A xente pode ter unha visión moi edulcorada ou glamurosa do fotógrafo, pero a realidade é diferente. Esta é unha profesión durísima, sen un soldo fixo, e na que custa vender o traballo. Porque unha cousa é facelo, pero outra ben diferente, comercializalo. O que ocorre é que reencontrarme coas imaxes de hai 30 anos é gratificante, porque non só me produce certa nostalxia, senón que tamén me fai lembrar momentos de paixón, de intensidade. E sobre todo situacións mentais nas que cada un vai atopando cousas, nas que reparas nunhas e non te decatas doutras. Todo o que ves na vida vai quedando dentro dun e iso vai formando unha amálgama coa que vas construíndo o teu xeito de contar as cousas. Todo o que un le, o que ve, o que viaxa, todo iso é importante. Fica dentro de nós e conforma a nosa estrutura espiritual. Para min a fotografía é descubrir o mundo a través da cámara. Eu non iría a moitos sitios se non fose pola fotografía. Os fotógrafos somos xente moi curiosa. Pero é certo que aprender a mirar leva toda a vida.
 
E esteticamente, cal é o rumbo que toman as imaxes tres décadas despois?
Vou cara á abstracción. Tento meter menos elementos nas imaxes, quitar a palla. Voume decatando de que canto menos cargado, mellor. E iso é algo que me interesa: contar moito con pouco. Que as imaxes teñan menos elementos, que sexan lixeiras, até chegar á abstracción total.
 
A alternancia do branco e negro e a cor é intuitiva na obra de Caramés ou responde a unha concepción previa de cada tema?
Intuitivo no meu xeito de ver o mundo é practicamente todo. Porén, o proceso do paso do branco e negro á fotografía en cor foi unha experiencia terapéutica e dura, mais foi un exercicio moi necesario. Por desgraza, a sociedade sempre nos etiqueta. Eu, até finais dos noventa, estaba considerado un fotógrafo en branco e negro. E comecei a preguntarme por que non podía levar a cor aos meus mundos, porque o mundo é en cor. Pensei nesa posibilidade e fixen ese exercicio terapéutico de cruzar a ponte, pero sen que fose traumático. Eu coñezo fotógrafos que deron ese paso, pero con resultado ás veces non moi interesantes. Eu penso que o meu si o foi, e dígoo dende a humildade. Agora, moitas veces ando coa cámara e levo no peto carretes de branco e negro e cor mesturados e ás veces non sei nin con que estou disparando.
 
Na cor procurou unha lingua propia, unha cor vintage, atemporal.
Relendo hai uns días o primeiro libro que me tiraron do prelo, Álbum, de 1989, publicado polo Centro de Estudos Fotográficos de Vigo, atopei unhas reflexións miñas. Dicía que non me gustaban as cousas novas, senón os traxes vellos e os defectos con efecto. Ratifícome no que dicía daquela sobre a atemporalidade. Non me gusta que as fotos definan o tempo, quero que a imaxe sexa máis evocadora, máis atemporal e esa é unha das miñas teimas, a do tempo. É un compañeiro duro e tes que negociar con el moitas veces, porque nós facemos fotografías para deter o tempo, por nostalxia, por medo á morte.
 
E como sobreleva o salto do anxo tecnolóxico, das cubetas ao photoshop?
Mal. Moi mal. Por unha razón moi sinxela. Non teño nada en contra das novas tecnoloxías, ao contrario. Pero a min gústame traballar moito con cámaras antigas ou de xoguete. Para min a fotografía, como calquera outro medio artístico é un xoguete co que un se divirte e reinterpreta a realidade. Eu aprendín a gozar da fotografía nun cuarto escuro. A min interésame a maxia das cousas e resúltame moi máxico tomar unhas fotos agora e revelalas deica uns días e, mentres tanto, pensar como quedarían esas fotografías. Ás veces levas unha sorpresa marabillosa, ás veces non, Tomar a foto e vela no momento paréceme aburrido e non me emociona, é un mecanismo tecnolóxico fantástico para certos traballos, pero a min non me interesa. Eu preciso máis tempo. Son rápido tomando a foto, teño un adestramento e moitos reflexos. Pero o proceso de selección, de análise, de maduracion da foto é máis lento e a min interésame ese tempo. O fotógrafo mexicano Manuel Álvarez Bravo, que morreu con 104 anos, tiña un post it na ampliadora no que se lía: “Hay tiempo”. El tivo tempo. Semella que sempre andamos abafados e deixámonos levar por unha velocidade parva, excesiva e ingobernábel. Nós, os que detemos o tempo, podémonos permitir o luxo de xestionalo, de acompañalo, de movelo ao noso xeito e ese é un privilexio que nos é dado aos fotógrafos. Eu entendo os fotoxornalistas que precisan dar resposta á inmediatez con este tipo de tecnoloxía. E doulle moito mérito á fotografía de prensa porque están dominados, tiranizados polo tempo. Aínda así, son quen de facer marabillosas fotos e iso ten un mérito incríbel porque non teñen o tempo que teño eu. Eu, en certa medida, véxome coma un fotoxornalista do meu propio xornal, pero como todo está tan mal tento difuminar as cousas para que todo non pareza tan terríbel. As imaxes que eu mando son para soñar, para seguir aboiando. O meu labor metafórico é provocar novas imaxes para que a xente vexa o mundo coma un lugar moito máis agradábel. E desde ese punto de vista, si me considero un fotoxornalista, pero non un artista nin moito menos. Un fotoxornalisa ao que lle interesa o que provoca coa foto e que quere emocionar.
 
A fotografía foxe cara ás galerías de arte, en plena crise do documentalismo e inflación de imaxes dixitais.
Estanse a xerar novos escenarios, pero eu penso que o que é fotógrafo, o que ten un ollo sensíbel e ten un corazón para iso, sempre estará aí traballe no medio no que traballe. Non penso que haxa que tomar un camiño concreto. A fotografía é coma unha nena pequena que está medrando continuamente e aínda hai un campo enorme. Tan só ten cento e poucos anos. Cando se inventou, liberou a pintura da tiranía da realidade. Do mesmo xeito, a invención do dixital pode axudar aos fotógrafos cun espirito máis de autor a evoluír. Pero nese camiño han ficar moitos cadáveres.
 
O jazz é a banda sonora dese mundo fotográfico no que transita Vari Caramés.
Co jazz pásame algo parecido ao que lle pasaba a Cortázar. É un territorio no que me atopo moi a gusto porque me identifico con ese tipo de sensacións. O jazz parte dunha base mínima, duns acordes que se van construíndo consonte a peza avanza. Os músicos interactúan intuitivamente e ao azar e van construíndo un universo sonoro como se fosen procurando algo que non se sabe moi ben o que é. Esa forma de procurar o descoñecido é a que eu emprego cando tomo fotos, un xeito no que está moi presente o azar, o imprevisíbel. Por iso me interesa o jazz, porque funciona moito coa intuición.
 
Por que non hai un grande centro público de fotografía en Galicia? Por que os arquivos dalgúns fotógrafos seguen apodrecendo en faiados? Por que tanto desleixo?
En Galicia non temos conciencia de país, non hai autoestima, non somos quen de querernos máis, de considerar que o que temos é moi importante. Non nos decatamos nin do patrimonio, nin dos artistas. Hai moitas cousas, pero están moi inconexas. Somos moi pouco asociativos, quizabes polo minifundio, que nos vai no ADN, e non temos esa capacidade de xuntármonos, de poñernos dacordo en cousas que son necesarias.

Noticias de hoy
Hemeroteca